Müteahhidin Ayıba Karşı Sorumluluğu Ve İnşaat Sözleşmesi

-İNŞAAT SÖZLEŞMELERİ HUKUKU-

MÜTEAHHİDİN AYIBA KARŞI SORUMLULUĞU VE İNŞAATIN AYIPLI TESLİMİ

SONRASINDA YAPI SAHİBİNİN MÜTEAHHİDE KARŞI SEÇİMLİK HAKLARI

GİRİŞ

İnşaat sözleşmesi, TBK 470-486 maddeleri arasında düzenlenmiş olan ‘Eser Sözleşmesi’ niteliğinde olup, uygulamada en çok karşılaşılan sözleşme türlerinden biridir. TBK m.470 ‘e göre eser sözleşmesi ‘'yüklenicinin bir eser meydana getirmeyi, iş sahibinin de bunun karşılığında bir bedel ödemeyi üstlendiği’' sözleşme türüdür ve bu sözleşmenin tarafları inşaat yapı sahibi ile müteahhittir. Bu çalışmamızda TBK hükümlerince yüklenici konumunda olan müteahhidin inşaat sözleşmelerinden doğan yükümlülüklerinden olan ‘müteahhidin ayıba karşı sorumluluğu’ incelenecektir.

1. Müteahhidin Ayıba Karşı Sorumluluğu

İnşaat sözleşmesinin taraflarından yüklenici konumunda olan müteahhit, TBK m. 471’den

doğan bazı yükümlülükleri vardır. Bu madde hükmüne göre müteahhit ‘üstlendiği edimleri

iş sahibinin haklı menfaatlerini gözeterek, sadakat ve özenle ifa etmek zorundadır.’ Müteahhidin özen borcundan doğan sorumluluğunun belirlenmesinde, benzer alandaki işleri üstlenen basiretli bir yüklenicinin göstermesi gereken meslekî ve teknik kurallara uygun davranışı esas alınır. Müteahhit meydana getirilecek eseri doğrudan doğruya kendisi yapmak veya kendi yönetimi altında yaptırmakla yükümlüdür. Ancak, eserin meydana getirilmesinde yüklenicinin kişisel özellikleri önem taşımıyorsa, işi başkasına da yaptırabilir.

Müteahhidin eseri alt müteahhit veya taşeron müteahhitle eseri meydana getirmesi halinde sorumluluk meseleleri önem arz eder. Asıl müteahhit ile alt müteahhit yapı sahibine karşı üstlenilen inşaat ediminin yapımından müteselsil sorumludur. Müteahhidin ayıba karşı sorumluluğu TBK 474-478 maddeleri arasında düzenlenmiştir. Ayıba karşı sorumluluk oluşması için ayıbın belirlenmesi, işsahibinin gereken sorumlulukları yerine getirmiş olması ve eserin kabul edilmemiş veya kasten gizlenme neticesinde kolayca fark edilmeyen ayıplarının bulunmuş olması gerekir. Ayıba karşı sorumluluk oluştuğu takdirde iş sahibinin bazı seçimlik hakları oluşur.

Müteahhidin Ayıba Karşı Sorumluluğunun Oluşması İçin Gereken Şartlar

a) Ayıbın Belirlenmesi

TBK m. 474’e göre yapı sahibi ‘eserin tesliminden sonra, işlerin olağan akışına göre imkân bulur bulmaz eseri gözden geçirmek ve ayıpları varsa, bunu uygun bir süre içinde yükleniciye bildirmek zorundadır.’ Taraflardan her biri, giderini karşılayarak, eserin bilirkişi tarafından gözden geçirilmesini ve sonucun bir raporla belirlenmesini isteyebilir.

Örneğin, baraj savağının veya tünellerin su sızdırması, baraj inşaatı sözleşmesine aykırı inşaat ayıbıdır. Tamamlanmış ve teslim edilmiş bir yapıda sözleşmede kararlaştırılan güven ilkesine göre sahip olması gereken lüzumlu vasıfları ve nitelikleri mevcut değilse, o yapı ayıplı sayılır. Müteahhit, dışarıdan görünüş biçimlerine göre açık ayıplar ve gizli ayıplar olmak üzere inşaat sözleşmelerinde ayıptan sorumludurlar. Açık ayıplar, yapının teslimi sırasında alışılmış bir muayene ile kolayca belirlenebilen ayıplarken gizli ayıplar alışılmış bir muayene ile belirlenemeyen ayıplardır.

Müteahhit, inşaat teslimi ve kabulü sırasında mevcut olan ayıplardan sorumlu olduğu gibi, inşaat tesliminden sonra asıl edim ve asıl edime bağlı doğan tali ayıplardan da sorumludur.

b) İnşaatın Tamamlanmış Olarak Teslim Edilmesi

İnşaat sözleşmesinde müteahhidin üzerine düşen yükümlülüğü tamamlaması amacıyla, tamamlanmış veya ayıplı olarak tamamlanmış olsa dahi zilyetliğin inşaat sahibine geçmesine inşaat teslimi denir. Sözleşmede belirtilen bütün inşaat işlerinin yapı sahibine teslim edilmiş olması gerekir. Kısmi teslim, sözleşmede açıkça belirtilmediği takdirde inşaat teslimi sayılmaz.

c) İşsahibinin Gereken Sorumlulukları Yerine Getirmesi

c1) Müteahhidin Yapmış Olduğu İhtara Rağmen İşsahibinin Hatalı Talimat Vermesi

TBK m.476 ‘a göre ‘Eserin ayıplı olması, yüklenicinin açıkça yaptığı ihtara karşın, işsahibinin verdiği talimattan doğmuş bulunur veya herhangi bir sebeple işsahibine yüklenebilecek olursa işsahibi, eserin ayıplı olmasından doğan haklarını kullanamaz.’ Müteahhidin yapmış olduğu ihtarın amacı işsahibinin talimatının hatalı olduğunu bildirmesi ve bu hatalı talimatından dönmesini sağlamaktır. Müteahhit, bu hatalı talimattan sorumlu tutulamaması için, ihtarında açıkça sorumluluk kabul etmeyeceğini ve talimatın hatalı olduğunu bildirmelidir. Müteahhit, ihtar yapmamış olmasına rağmen bazı durumlarda sorumluluktan kurtulabilir. Eğer müteahhit, işsahibinin mesleki teknik kurallara uygun yapı sahibinin verdiği talimatları, hatalı olduğunu bilmemesi veya bilmek zorunda olmaması durumunda müteahhit sorumluluktan kurtulur.

c2) İşsahibinin Bizzat Kusuru

İşsahibinin göstermiş olduğu inşaat yeri veya inşaatta kullanılmak üzere temin edilen malzemelerde hatalı bir seçim yapması durumunda işsahibi, inşaattaki ayıptan bizzat kusurlu olur. Ayrıca yukarıda açıklandığı gibi müteahhidin ayıba karşı sorumluluğu doğmamış olması gerekir.

d) İşsahibinin Eseri Kabul Etmemiş Olması

TBK m.477 hükmüne göre ‘Eserin açıkça veya örtülü olarak kabulünden sonra, yüklenici her türlü sorumluluktan kurtulur.’ İşsahibi, müteahhit tarafından kasten gizlenen ve usulüne göre gözden geçirme sırasında fark edilemeyecek olan ayıplar için müteahhidin sorumluluğu devam eder. İşsahibi, inşaat teslimi sırasında gözden geçirmeyi ve müteahhide ayıbın bildiriminde bulunmayı ihmal ederse, eseri kabul etmiş sayılır.

2. İnşaatın Ayıplı Teslimi Sonrasında Yapı Sahibinin Müteahhide Karşı Seçimlik Hakları

Yukarıda açıklanan koşulların oluşması durumunda müteahhidin ayıba karşı sorumluluğu doğar. İnşaatın ayıplı teslimi sonrasında, yapı sahibi TBK m.475 hükmünce müteahhide karşı bazı seçimlik hakları doğar. Bu haklar;

a) Eser işsahibinin kullanamayacağı veya hakkaniyet gereği kabule zorlanamayacağı ölçüde ayıplı ya da sözleşme hükümlerine aynı ölçüde aykırı olursa sözleşmeden dönme.

b) Eseri alıkoyup ayıp oranında bedelden indirim isteme.

c) Aşırı bir masrafı gerektirmediği takdirde, bütün masrafları yükleniciye ait olmak üzere, eserin ücretsiz onarılmasını isteme. Ayrıca yapı sahibi genel hükümlere göre tazminat isteme hakkı saklıdır. Yapı sahibinin seçimlik hakları bunlar olmakla birlikte eğer inşaat yapı sahibinin taşınmazı üzerinde yapılmış ise ve sökülüp kaldırılması aşırı zarar doğuracaksa yapı sahibi, sözleşmeden dönme hakkını kullanamaz.